Het gebruik van houtkachel was vroeger heel normaal en voorzag een huishouden niet alleen van warmte maar ook van een manier om voedsel te bereiden of water te koken. Vandaag de dag is de houtkachel meestal alleen nog bedoeld om als warmtegenerator dienst te doen, het interieur op te sieren en een gezellige sfeer te creëren.
De brandstof die men voor het opwekken van warmte gebruikt is, zoals de naam houtkachel aan duidelijk aangeeft, hout. Dit kunnen allerlei soorten hout zijn waardoor men soms fors op de stookkosten kan besparen. Dit wil echter niet zeggen dat men al het hout dat men voor handen heeft ook daadwerkelijk als brandhout kan gebruiken.
Zo dient het hout allereerst droog en schoon zijn. Verder mag er geen verf, beits of lak opzitten of mag men geïmpregneerd hout als brandstof gebruiken. De stoffen die op of in het hout zitten kunnen namelijk, bij de verbranding, schadelijke stoffen vrij laten komen. Dit kan de gezondheid van de gebruikers van de houtkachel als het milieu aanzienlijke schade toebrengen.
Bij de verbranding van hout ontstaan er rook en verbrandingsgassen die moeten worden afgevoerd. Dit gebeurt door middel van een rookgasafvoer of een schoorsteen. Van tijd tot tijd dient men bovendien de aslade van de houtkachel leeg te maken. Hierin zitten de verbrandingsresten die niet volledig zijn verbrand. Eveneens dient men ervoor te zorgen dat de schoorsteen regelmatig wordt schoongemaakt door een erkende schoorsteenveger. Zou men dit niet doen dan loopt men het risico dat er een schoorsteen brand ontstaat en is men bovendien niet verzekerd tegen brandschade.
