Gedurende de nacht is het energieverbruik in de regel lager dan overdag. De meeste mensen slapen immers waardoor er minder apparaten en toestellen aanstaan en ook zakelijke aanbieders minder stroom afnemen. De aanbieders van energie willen echter pieken in het verbruik zoveel mogelijk voorkomen en hebben dus als oplossing het nachttarief in het leven geroepen.
Wanneer men energie (meestal is dit elektriciteit) afneemt tegen het zogenaamde nachttarief dan betaald men weliswaar een hogere prijs voor het vastrecht maar per kWh is de energie aanmerkelijk goedkoper dat de stroom die men overdag afneemt. Het vastrecht is het bedrag dat men betaald aan de energieleverancier om aangesloten te worden op het energienet.
Door voldoende stroom met het nachttarief af te nemen kan men aanmerkelijk goedkoper uit zijn dan wanneer men een gelijke hoeveelheid energie zou gebruiken en het dagtarief zou moeten betalen. Op die manier wordt het hogere vastrecht al snel terugverdiend.
Om te kunnen bepalen hoeveel kWh men overdag danwel ’s nachts heeft gebruikt kan een energieleverancier een meter installeren die twee meterstanden gebruikt namelijk één voor het normale tarief en één voor het goedkopere nachttarief. Soms is het echter ook mogelijk dat er enkel een meter voor het nachttarief wordt geplaatst. Men kan dan gedurende de periode dat men de goedkopere energie afneemt alleen gebruiken nadat een automatische tijdklok de stroomtoevoer van buitenaf heeft ingeschakeld.
De benaming van deze goedkope energievorm doet vermoeden dat men alleen gedurende de nachtelijke uren voordeliger energie kan gebruiken maar in veel gevallen kan dit ook in het weekend. Bij sommige leverancier is het zelfs mogelijk om te kiezen uit verschillende periodes waarin goedkopere energie kan worden gebruikt.
